Wegetatywny system nerwowy reguluje działanie narządów wewnętrznych gruczołów wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego /hormonalnych/ , naczyń krwionośnych ,mięśni gładkich ,częściowo mięśni poprzecznie prążkowanych ,a także organów czucia .System ten reguluje odżywienie tkanek ,a poprzez to zabezpiecza homeostazę na poziomie tkanek ,narządów i systemów Układ wegetatywny -czyli autonomiczny- składa się z części współczulnej /sympatycznej/ oraz przywspółczulnej /parasympatycznej/.
Część przywspółczulna jest filogenetycznie najstarsza , posiada bardzo dużą niezależność i zabezpiecza homeostazę poprzez regulację działania narządów wewnętrznych.
Część współczulna jest filogenetycznie młodsza .Układ sympatyczny jest szeroko reprezentowany w całym organizmie i ściśle związany z wyższymi ośrodkami układu nerwowego ,w pierwszym rzędzie z układem limbicznym , podwzgórzem ,a także z układem wydzielania wewnętrznego. Działanie układu współczulnego spełnia rolę przystosowawczą. Pod jego wpływem zmieniają się parametry środowiska wewnętrznego i narządów w związku z obecnie spełnianą funkcją .Działanie wegetatywnego układu nerwowego jest zmienne, zależne od cyklu dobowego sezonowości i indywidualnych ,stałych uwarunkowań. W całości układ autonomiczny zabezpiecza i reguluje funkcję trofotropową i ergotropową.
Funkcja trofotropową ,która w głównej mierze zależna jest od części parasympatycznej, nakierowana jest na utrzymanie dynamicznej stałości wewnętrznego środowiska organizmu/ jego fizykochemicznych ,biochemicznych enzymatycznych, humoralnych i innych stałych parametrów w odpowiednim zakresie /; ergotropowa funkcja ,za którą odpowiada głównie układ sympatyczny , nakierowana jest na wegetacyjno-metaboliczne zabezpieczenie różnorodnych form celowego działania adaptacyjnego, / rozumnej ,fizycznej aktywności ,realizacji biologicznych motywacji- żywieniowej, aktywności seksualnej a także strachu i agresji /
Przy naruszeniu prawidłowego działania systemu wegetatywnego ,pomimo jego niezależności od świadomości ,wynikają rozliczne nieprzyjemne subiektywne odczucia i rozstrój motywacyjno -emocjonalny. W praktyce klinicznej każdy specjalista styka się z objawami zaburzeń wegetatywnych ; ma to miejsce wtedy gdy obiektywna symptomatyka objawów chorobowych ze strony odpowiednich narządów i układów jest znacząco uboższa od subiektywnych odczuć pacjenta. Oprócz tego ,w związku z zaburzeniami wegetatywnej regulacji ,wynikają liczne schorzenia degeneracyjno-dystroficzne organizmu takie jak miażdżyca naczyń ,osteochondroza , artroza ,tworzenie się złogów , stłuszczenia czy zaniki narządów , inne . Częsty jest także przypadek utrzymujących się ,lub okresowo nawracających nieadekwatnych zmian takich parametrów jak waga ,temperatura ,ciśnienie krwi i inne.
Najpowszechniejszą przyczyną zaburzeń wegetatywnych wydaje się być proces zapalny w zwojach wegetatywnych ,najczęściej wywoływany przez opryszczkową infekcję wirusową . Przewlekły stan zapalny zwojów – gangliolitis, którego najbardziej rozpowszechnioną postacią wydaje się być zapalenie zwojów pnia współczulnego ,przebiega jako okresowe ,nawracające ogólne osłabienie z objawami dreszczy ,zwykle bez podwyższonej temperatury ,z bólami w obszarze skórno-mięśniowym pokrywającym się z nieprawidłowym ,wciągniętym w proces zapalny, unerwieniem ,niekiedy z objawami zapalenia mięśniowego -myositis. Jeśli na ten przewlekły stan nałoży się ponowna ,wtórna infekcja ,to pojawia się druga fala zachorowania z klasycznymi objawami infekcyjnego procesu zapalnego w narządach i tkankach w strefie odpowiadającej źle działającej części układu wegetatywnego. Czasami początek zapalenia zwojów pojawia się pod postacią objawów zaburzeń funkcji unerwianych narządów ,na przykład ,zapalenie we współczulnym zwoju piersiowym może rozpocząć się od zaburzeń rytmu serca i zaburzeń emocjonalnych , mających charakter niepokoju psycho-ruchowego , napadów paniki ,a dopiero potem pojawiają się dolegliwości bólowe i skurcz ,obrona mięśniowa w zakresie górnej ,tylnej piersiowej części j tułowia.
We wszystkich podobnych przypadkach koniecznie trzeba pamiętać o układzie wegetatywnym, ocenić nie tylko jakościowo ,ale także ilościowo charakterystykę jego zaburzeń, w wtedy pojawia się realna możliwość maksymalnie efektywnego leczenia pacjenta.
Wszystkie przyjmowane w codziennej praktyce klinicznej metody analizy układu wegetatywnego związane są z wykryciem organicznych zaburzeń w samym systemie nerwowym, lub ze stwierdzeniem jego odchyleń na podstawie zmian strukturalnych w narządach i tkankach organizmu ,z którymi można w jakiś sposób powiązać zgłaszane przez pacjenta dolegliwości .W praktyce ogromna liczba dolegliwości nie znajduje odzwierciedlenia w diagnostyce laboratoryjnej i obrazowej, której poddawani są cierpiący pacjenci przez analitycznych specjalistów. Często okazuje się ,że dolegliwości są ,a klinicznej przyczyny mogącej wywołać takie objawy- w tkankach i narządach – nie daje się stwierdzić. Takiego pacjenta zaczyna się zwykle wtedy intensywnie leczyć z powodu nerwicy ,a później często także psychiatrycznie . Do dnia dzisiejszego nie było rzeczywistej możliwości obiektywnego ocenienia tak zwanego syndromu zmęczenia systemu wegetatywnego ,który posiada zapalne pochodzenie, i wydaje się być odpowiedzialnym w rozwoju różnorodnych dolegliwości pacjenta ,początkowo nie mających widocznej morfo-funkcjonalnej składowej ,ale który trwając w końcu prowadzi do degeneracyjno-dystroficznych, lub rozrostowych zmian w narządach i tkankach organizmu -w strefie patologicznego unerwienia ,do zaburzeń prawidłowego utrzymywania parametrów homeostazy , związanych z wciągnięciem tych narządów i tkanek w proces patologiczny.
Proponowana metoda ,nazywana wegeto-termicznym testem ALS , początki zastosowania praktycznego miała w 1956 roku w Japonii, wtedy jako jedna z dość prymitywnych metod diagnostycznych stosowanych w akupunkturze . Jednakże, technicznie udoskonalony /Skomputeryzowany i wzmocniony najnowszymi osiągnięciami i doświadczeniami ,tak teoretycznymi ,jak i klinicznymi specjalistów z wielu krajów , może być obecnie rekomendowany do szerokiego korzystania w praktyce lekarskiej jako prosty ,szybki, nieinwazyjny ,bezpieczny i wnoszący wiele informacji sposób badania zespołu zmęczenia wegetatywnego układu nerwowego , pozwalający nie tylko zorientować się w przyczynach zaburzeń zdrowia pacjenta, ale także ilościowo je ocenić, zaplanować taktykę leczenia ,a następnie kontrolować efektywność stosowanej terapii.
W praktyce do takiego badania szczególnie nadają się następujące grupy pacjentów :
- pacjenci podejrzewani o ostry lub przewlekły stan zapalny zwojów wegetatywnych
- pacjenci kompleksowo przebadani laboratoryjnie i instrumentalnie – zgodnie z praktyką stosowaną przy objawach i dolegliwościach stwierdzanych u pacjenta , gdy wyniki badań nie wnoszą odpowiedzi ,nie dają wiedzy o przyczynach stanu
- pacjenci po raz pierwszy zgłaszający się do lekarza , z licznymi, różnorodnymi dolegliwościami ze strony wielu narządów i układów jednocześnie ,kiedy nie stwierdza się przesłanek skłaniających do podejrzewania ciężkiego zachorowania , a proces diagnostyczny w warunkach szpitala , laboratoriów ,zakładów diagnostycznych może przeciągać się i być zbyt kosztowny
- pacjenci ,u których w procesie leczenia z powodu różnorodnych dolegliwości przyczyna stwierdzona w badaniach instrumentalnych i laboratoryjnych wydaje się być usunięta Jednak dolegliwości nie ustępują lub się tylko niewiele zmieniają
- pacjenci z wyraźnym stwierdzeniem przez lekarzy,różnych specjalizacji, wegetatywnego pochodzenia dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta
- pacjenci ,u których prowadzona jest jakakolwiek fizykoterapia
- pacjenci życzący sobie sprawdzenia stanu swojego układu wegetatywnego i stwierdzenia z lekarskiego punktu widzenia ewentualnych zaleceń ,czy też przeciwwskazań do podejmowania określonych działań
Do przeprowadzenia testu ALS nie ma bezwzględnych przeciwwskazań , mogą pojawić się jednak trudności, względne przeciwwskazania w następujących sytuacjach:
– -gdy pacjent ma mniej niż cztery lata
– -gdy psychiczny stan pacjenta karze podejrzewać jego nieadekwatną reakcję na drażnienie bodźcem termicznym
– -nieobecność czasowa /opatrunki ,uszkodzenia / lub stały brak u kończyn więcej niż dwóch palców uniemożliwiający ze względów technicznych prawidłowe przeprowadzenie testu
– -brak motywacji i/lub współpracy ze strony pacjenta
Technika przeprowadzania badania jest niezwykle prosta i badanie takie można wykonać w dowolnym pomieszczeniu ,dowolnym miejscu przy temperaturze otoczenia nie niższej niż 22 st.C . Test oparty jest na kontrolowanym nagrzewaniu specjalną końcówką 24 stref na powierzchni opuszek palców wszystkich czterech kończyn i komputerowej analizie synchronizacji odpowiedzi układu nerwowego na standardowy bodziec termiczny .Odpowiednio : przyspieszenie lub spowolnienie reakcji są powodem ,aby podejrzewać daną część wegetatywnego układu nerwowego o działanie nieprawidłowe ,nieadekwatne ,co powodowane jest niedomogą biochemiczną i biofizyczną .Znając schemat reprezentacji ,mapę unerwienia i fizjologiczne właściwości procesów życiowych organizmu metoda ta pozwala :
– -opisać stan funkcjonalnej aktywności wegetatywnego układu nerwowego i określić charakter ,lokalizację i stopień jego zaburzeń
– -określić charakter zaburzeń unerwienia wegetatywnego narządów wewnętrznych , układów ,w przypadku zaburzeń ich lokalizację i stopień zaawansowania
– -określić charakter zaburzeń unerwienia formacji tkankowych ,a w przypadku zaburzeń określić lokalizację i stopień zaawansowania
– -określić charakter i ilościowo opisać wegetatywną regulację przemiany materii : wodno-mineralną ,tłuszczową /cholesterolową /.białkowo-węglowodanową
– -określić charakter regulacji systemu wegetatywnego na układ naczyniowy, z segmentarną lokalizacją i zaznaczeniem typu naczyń : tętnice ,żyły ,naczynia limfatyczne i określić typ zaburzeń
– -określić charakter wywołanych zaburzeniami unerwienia wegetatywnego zmian w sferze emocjonalnej i psychicznej
– -określić charakter zaburzeń unerwienia wegetatywnego narządów zmysłu ,a w przypadku zachorowania wykazać związek ze zaburzeniami czynności narządów i układów organizmu jako całości
Dzięki temu badaniu w przeciągu kilku minut ,nie sprawiając pacjentowi przykrych odczuć i nie narażając go na ryzyko , lekarz jest w stanie otrzymać bardzo ważne informacje o stanie wegetatywnego układu nerwowego pacjenta Jako całości, a także o stanie jego konkretnych części, ocenić różne aspekty jego działania i odpowiedzieć na pytania o pochodzenie różnie manifestujących się zaburzeń zdrowia pacjenta. dr Ilija Seldin